Διαμόρφωση Κοινής Γνώμης: “Πλύση εγκεφάλου” στους 90 με πρόπλυση

της Νικολέτας Μήτρακα

    Η «Κοινή Γνώμη» θεωρεί αυτό, η «Κοινή Γνώμη» απαιτεί εκείνο. Συναντάμε συχνά τις εκτιμήσεις και κρίσεις για την ερμηνεία των γεγονότων αυτής της απρόσωπης οντότητας και μάλιστα οι απόψεις της έχουν βαρύνουσα σημασία. Όταν χρησιμοποιείται η εν λόγω φράση στις ειδησεογραφικές εκπομπές ή στις στήλες των εφημερίδων, φαίνεται να προσδίδει κύρος σε μια άποψη, σε σημείο που πολλές φορές η ισχύς της θεωρείται αυταπόδεικτη. Τη γράφουν, άλλωστε, με τα αρχικά γράμματα κεφαλαία. Η μεγάλη δύναμή της είναι εμφανής σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Από το γνωστό “φόβο” γενιών και γενιών για το “τι θα πει ο κόσμος” σε πράξεις που προκαλούν το κοινό αίσθημα, μέχρι τις περιπτώσεις όπου κυβερνήσεις, προτού λάβουν δυσάρεστα μέτρα, φροντίζουν να πείσουν ή να μειώσουν τις αντιδράσεις της κοινής γνώμης, ανησυχώντας για το “πολιτικό κόστος”, που δεν είναι άλλο από τη δυσαρέσκεια “των πολλών”.

    Θεωρητικά εκφράζει την αντίληψη της κοινωνίας, έστω κατά πλειοψηφία, για ένα θέμα κοινού ενδιαφέροντος και υπό αυτή την έννοια ή με αυτό το περίβλημα εκφράζει τη λαϊκή βούληση που στα δημοκρατικά πολιτεύματα εμπνέει σεβασμό και είναι η βάση αυτών. Το ερώτημα όμως είναι πόσο “δημοκρατικά” και αβίαστα έχει δημιουργηθεί η κοινή γνώμη. Είναι αποτέλεσμα αυθόρμητων αλληλεπιδράσεων  των ατομικών ιδεολογιών, ηθικών αξιών, θρησκευτικών αντιλήψεων και κοινωνικών προτύπων που συμβαίνουν μέσα σε ένα σύνολο?  Ή μήπως υπάρχουν άλλοι παράγοντες που μπορούν να την επηρεάσουν κι εν τέλει να τη διαμορφώσουν;

    Ας μην εθελοτυφλούμε. Στην πραγματικότητα του σήμερα, μια πραγματικότητα την οποία παρακολουθούμε και στην οποία μετέχουμε μέσω της τηλεόρασης, του έντυπου Τύπου κι εσχάτως του διαδικτύου, η κοινή γνώμη έχει απολέσει το θεμιτό ρόλο της, ως θεμέλιος λίθος της δημοκρατίας, αποτελώντας ένα ισχυρό όπλο στα χέρια των “δυνατών” που εκμεταλλεύονται την επιρροή των μέσων μαζικής ενημέρωσης κι επικοινωνίας.

    Η κοινή γνώμη είναι ένας τρόπον τινά δικαστής, χωρίς δικαστική εξουσία, αλλά με μεγάλη πολιτική και ηθικοπλαστική δύναμη. Με δεδομένο αυτό, είναι φυσικό επιχειρηματίες, πολιτικά κόμματα και διάφορες μαζικές οργανώσεις να επιδιώκουν να κερδίσουν την εύνοιά της και να την προσεταιριστούν ή τουλάχιστο, να εξουδετερώσουν τις αντιδράσεις της. Διεξάγουν, λοιπόν, ένα συστηματικό αγώνα (από)προσανατολισμού της κοινής γνώμης ανάλογα με τις βλέψεις και τα συμφέροντά τους.

    Και οι κυριότεροι διαμορφωτές της δεν είναι άλλοι από τα Μ.Μ.Ε. Αυτά την εκπροσωπούν και την προβάλλουν. Όπου «κοινή γνώμη» βλέπε τις συμπάθειες και εμπάθειες του εκδότη, το 'πληρωμένο' του συμφέρον και τις ιδιοτελείς σκοπιμότητες πολιτικών και κοινωνικών παραγόντων. Αυτά παρουσιάζουν στο κοινό και μιλάνε δήθεν στο όνομά της.

    Είναι, λοιπόν, η κοινή γνώμη που καθοδηγεί τα Μέσα ή είναι αυτά που τη διαμορφώνουν? Δεν είναι αμφίβολο ότι τα Μ.Μ.Ε. επηρεάζουν το κοινό αίσθημα, απλά και μόνο με τον τρόπο μετάδοσης της είδησης. Για παράδειγμα η είδηση ότι «μεγάλη συμμετοχή αναμένεται να έχει η σημερινή πορεία» μπορεί να λειτουργήσει υποσυνείδητα με τρόπο προτρεπτικό απέναντι σε τυχόν διστακτικούς, ενώ η είδηση «μικρή αναμένεται η συμμετοχή στη σημερινή πορεία», μπορεί να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα. Είναι εξάλλου παραδεκτό ότι η απόλυτη αντικειμενικότητα της είδησης αποτελεί κάτι πλασματικό. Το μεμπτό του πράγματος βρίσκεται στην ιδιοτέλεια των σκοπών των Μ.Μ.Ε., στην στρατευμένη δημοσιογραφία,  την παραπληροφόρηση και προπαγάνδα που σκοπό έχουν να χειραγωγούν τις μάζες. Με άλλα λόγια, τα Μέσα χαράσσουν τη γραμμή πλεύσης τους, αναλόγως συμφερόντων δικών τους και των ανωτέρω, και επιδιώκουν μια μεθοδευμένη πλύση εγκεφάλου της κοινής γνώμης.

    Μεγάλη η επιρροή της τέταρτης εξουσίας. Ποιος ξέρει την αλήθεια πέρα από την «διαμορφωθείσα κοινή γνώμη»; Ας είμαστε σκεπτικιστές... 

    Και ας δοκιμάσουμε και μία άλλη συνταγή… Διαβάζουμε, παρακολουθούμε, διασταυρώνουμε, σκεφτόμαστε, αξιολογούμε… κι έτσι διαμορφώνουμε εμείς την «κοινή γνώμη».